Равжаа хутагтын бүтээл туурьвал ба хоосон чанарын тухай :|: ДАНЗАНРАВЖАА

ДАНЗАНРАВЖАА

. 2009-01-03 - Равжаа хутагтын бүтээл туурьвал ба хоосон чанарын тухай

Нэг. Хоосон Чанарын онол ба синергетик

Орчин үед сүнс, бурхан, буг чөтгөр, шулам, тийрэн, хий үзэгдэл болон зөн билэг, далдыг харах, далдыг мэдрэх, далд ухамсар гэх мэт тайлагдашгүй, тайлбарлагдашгүй зүйлүүдэд анхаарлаа хандуулж судлах явдал идэвхжиж байна. Ялангуяа, шинжлэх ухааны уламжлалт мэдлэг эдгээр асуудлуудад ямар ч хариулт өгч чадахгүй байгаа бөгөөд энэ байдалдаа дүгнэлт хийгээд шинжлэх ухаан өөртөө далд ертөнцийг судалдаг синергетик хэмээх шинэ салбарыг нэгэнт хөгжүүлж эхэлсэн.

Сүүлийн үед дэлхийн нэр хүндтэй олон эрдэмтэн синергетикийн салбар дахь судалгаагаар орчлон ертөнцийн нууцад нэвтэрч болно гэдэг дээр санал нэгдэх боллоо. Үүнд хамгийн чухал онол бол супер нэгдлийн онол гэж ч үздэг. Супер нэгдлийн онол нь маш товчхондоо бол энергийн онол гэж хэлж болно.

Буддын гүн ухааны сургаалын нэгэн чухал хэсэг нь хоосон чанарын онол билээ. Өөрөөр хэлбэл, буддын гүн ухаан дахь орчлон ертөнцийн үүсэл, бүтэц, хөгжлийн утга учир болоод зүй тогтлыг тайлбарладаг онол бол хоосон чанарын онол. Тиймээс хоосон чанарын онолыг синергетикийн шинжлэх ухааны үүднээс тайлбарлавал мөн л энергийн онол юм.

Хоёр. Хоосон Чанарын онолын шинжлэх ухааны үндэслэл

Хоосон чанарыг тайлбарлах шинжлэх ухааны хоёр том үндэслэл байдаг. Үүнд:
-Бүтцийн дуалист буюу хоёрдмол шинж чанар
-Энерги хадгалагдах болон хувирах хууль.

Физикийн шинжлэх ухааны квант онолд аливаа эгэл бөөмс нь бөөмлөг болон долгиолог бүтэцтэй гэж баталдаг. Бөөмлөг гэдэг нь материаллаг буюу биет бүтэц. Долгиолог гэдэг нь долгион буюу биет бус (хоосон) бүтэц. Матери дотоод гүндээ ийнхүү бодит ба хоосон гэсэн хосолмол бүтэцтэй байдаг.

Байгалийн буюу физикийн хуулиудад нэгэн түгээмэл чанар байдаг. Тэр нь микро орчинд биелдэг хууль макро орчинд биелдэг чанар юм. Жишээлбэл, манай нарны аймаг бол макро систем. Тэгвэл нарны аймгийн нарыг тойроод гаригууд тойрог орбитоор эргэдэг гариган загвар нь хүний нүдэнд үл үзэгдэх микро систем болох атомд бас хэрэгждэг. Атомын цөмийг тойроод электронууд тойрог орбитоор эргэдэг нь гариган бүтэц юм.

Иймд дээр өгүүлсэн бөөмсийн бүтцийн дуалист буюу хоёрдмол чанар нь биет дээр ч хүчин төгөлдөр. Түүнийг философид эсрэг тэсрэгийн нэгдэл тэмцэл, дорнын гүн ухаанд арга билгийн шүтэн барилдлага гэж нэрлэдэг.

Энерги хэзээ ч шинээр бий болдоггүй, бас устаж үгүй болдоггүйг бид дунд сургуулийн физикийн хичээлээс мэднэ. Гэхдээ энэ хуулийг физик бидэнд зөвхөн механик энергийн хувьд л таниулсан. Гэтэл энерги хадгалагдах болон хувирах энэ хууль нь механик энергийн хүрээнд төдийгүй био буюу амьд, ухамсарт энергийн хувьд ч бас хүчин төгөлдөр үйлчилдэг байна.

Тэгэхээр хоосон гэдэг нь нүдэнд үзэгдэж, гарт баригдахгүй ч долгион, орон хэлбэрээр оршигч биегүй бодит зүйлс байх нь. Жишээ нь, бид цахилгаан соронзон долгионыг харж чадахгүй ч түүнийг гэрэл, цахилгаан болгон ашигладаг. Таталцлын оронг, соронзон оронг харахгүй ч мэдэрдэг гэх мэт.

Гурав. Хоосон Чанар гэж юу вэ?

Монгол, Түвд хоёр хувраг ном хаялцжээ. Түвд лам монгол ламаас хоосон чанар гэж юу вэ гэж асуужээ. Монгол лам нарны цацраг дээр хөөрөгтэй даалингаа тохож тогтоогоод хоосон гэдэг нь энэ гэж хариулжээ. Мөн лам бүдүүн гуалинг зайнаас гараараа хоёр гурав хөндлөн огтолтол тэр мод хөрөөдсөн юм шиг хуваагджээ. Чанар гэдэг нь энэ гэж хариулжээ.

Нарны цацраг нь биет бус хоосон зүйл. Хөөрөгтэй даалин бол биет буюу бодит зүйл. Хоосонд бодитоор үйлчилснээр тохож тогтоолоо. Энд биет бодит зүйл болох хөөрөгтэй даалин нь биет бус хоосон нарны цацраг дээр тогтож байна. Үүгээр хоосон зүйл туйлын хоосон бусыг өөрөөр хэлбэл, хоосон чанар дангаар оршдоггүйг харуулж байна.

Монголын үе үеийн эрдэмтэн мэргэд хоосон чанарын онолыг нарийн, гүн ухаарч эзэмшиж, түүний тухай өөр өөрсдийн сургаал номлолыг үлдээсэн байдаг боловч догшин ноён хутагт Д.Равжаа шиг утга гүн боловч ойлгоход нэн хялбараар өгүүлсэн нь ховор байдаг. Ийм учир энд ноён хутагт Д.Равжаагийн бүтээлээс иш аван зарим тайлбарыг хийлээ. Энэ нь хоосон чанарыг ойлгоход илүү дөхөм болох ач холбогдолтой.

Ноён хутагт Д.Равжаа нь хоосон чанарын тухай "Элдэв зүйл үзэгдэл" шүлэгтээ

Элдэв зүйл үзэгдэл энэ бүгд
Үнэндээ тоосны төдий үгүй л
Эрвэл илбэ мэт худалч нь
Үнэнхүү амьтан нэгэн нь амраг л

гэж өгүүлжээ.
Мөн "Этгээд бүрийг заагч" шүлэгтээ

Үрэл гэгч бөөрөнхий
Үйл гэгч хэмжээгүй
Үхэл гэгч магадгүй
Үнэндээ хоосон чанар буй

хэмээн орчлонгийн бодитой бүхэн хоосон болохыг өгүүлсэн байдаг.
Гуалин мод биетэй буюу бодит зүйл. Гарын хөдөлгөөний хувьд гар хэдийгээр бодитой ч
түүний гуалинд зайнаас үйлчилж буй хөдөлгөөн бол хоосон. Бодитой зүйлд хоосноор
үйлчилснээр хувааж чадлаа. Үүгээр бодит зүйл туйлын бодит бус болохыг өөрөөр
хэлбэл, бодит чанар дангаар оршдоггүйг харууллаа.

Д.Равжаа "Ертөнц авгайн жам хэмээх оршив" бүтээлдээ

Хоосон гэгч ертөнц
Ертөнц ч хоосон

гэж өгүүлснээрээ энэ ертөнц буюу бодит бүхэн хоосон, хоосон бүхэн бодит болохыг тов тодорхой хэлжээ.

Тэгэхээр бодит болон хоосон нь дан дангаар, тус тусдаа бие дааж оршдоггүй байна. Энэ нь бодит бодит гэхэд туйлын бодит байдаггүй, хоосон хоосон гэхэд туйлын хоосон байдаггүй гэсэн үг.

Иймд энэ орчлон ертөнцийн бүх зүйл бодит ба хоосон гэсэн хосолмол үүсэл, бүтэцтэй болох нь харагдаж байна. Үүнийг буддын гүн ухаанд хоосон чанар гэж нэрлэдэг. Энэ нь буддын гүн ухааны төв үзлийн агуулга болон физикийн шинжлэх ухаан дахь бөөмийн бүтцийн дуалист буюу хосолмол чанартай яв цав тохирч буй юм.
Тэгэхээр бодит чанар гэдэг нь хүний нүдэнд үзэгдэж, гарт баригдах биет чанар, харин хоосон чанар гэдэг нь хүний нүдэнд үзэгддэггүй, гарт баригддаггүй биет бус - долгиолог чанар болж байна. Энэ нь хоосон чанарыг биет ба биет бусын, мөн үзэгдэх үл үзэгдэхийн, баригдах үл баригдах талаас нь тодорхойлж буй хэрэг юм.

Дөрөв. Хоосон Чанарын утга агуулга

Буддын гүн ухаанд "Мөн чанар бол шүтэн барилдлага" гэж сургадаг. Өрнийн гүн ухааны сургаалаар эсрэг тэсрэг хоёрын нэгдэл тэмцэл, дорнын гүн ухаанаар арга билгийн шүтэн барилдлагаар аливаа юмс үзэгдэл бүтдэг. Тэгвэл бодит ба хоосны шүтэн барилдлагаар орчлон ертөнц бүтнэ.
Синергетикийн үүднээс тайлбарлавал бидний бодит гэж нэрлэж буй биет зүйлс нь энергийн нягтарсан хэлбэр, хоосон гэж нэрлэж буй биет бус зүйлс нь энергийн нягтраагүй хэлбэр юм. Тэгэхээр орчлонгийн юмс үзэгдэл нь энергийн нягтарсан, нягтраагүй хэлбэрийн хосолмол байдлаар оршдог байна. Тухайн нөхцөлд аль хэлбэр нь давамгайлсан байна түүгээр нь бид бодит, хоосон гэж нэрлэдэг байна. Ийнхүү энергийн нягтарсан ба нягтраагүй хэлбэрүүдийн шүтэн барилдлагыг мөн чанар гэдэг. Монголчууд аливаа зүйлийн гол утга учрыг "амин сүнс" гэж ярьдаг нь тохиолдлын хэрэг биш.

Дүгнээд хэлбэл, орчлон бүхэлдээ энергиэс үүсэж, бүтэж байна. Бодит, хоосон хоёр нь дан дангаар бус хосолмол байдлаар оршдог байна. Гэхдээ зүгээр ч нэг хосолж орших бус энерги хадгалагдах хуулиар энергийн нягтарсан болон нягтраагүй хэлбэрийн хооронд шилжих байдлаар хосолж оршдог байна. Үүнийг квант физикт тодорхойгүйн зарчим гэж нэрлэдэг.

Супер нэгдлийн онолыг геометр дүрсээр илэрхийлбэл цэг болохыг С.Эрдэнэ гуай тус онолыг нээсэн бүтээлдээ дурдсан буй. Цэг гэдэг бол байхгүй юм шиг мөртөө байж байгаа зүйлийг буюу хоосонг өөрөөр хэлбэл, энергийг илэрхийлнэ. Тэгвэл супер нэгдлийн онол нь угтаа орчлон ертөнц энергиэс үүсэж бүтдэгийг илэрхийлж буй юм.

Тэгэхээр эцсийн эцэст шинжлэх ухааны үүднээс хоосон чанар гэдгийг тайлбарлавал тэрээр энерги буюу энергийн нэг хэлбэрээс нөгөө хэлбэрт шилжих шилжилт хувиралт болж байна. Энерги хадгалагдах болон хувирах хуулиар энерги хэзээ ч үүсэж бий болоогүй, бас устаж үгүй болохгүй, зөвхөн нэг хэлбэрээс нөгөө хэлбэрт шилждэг. Хэн хүний дунд сургуулийн физикийн хичээлээс мэдэх механик энергийн хувьд үйлчилдэг энэ хууль нь өргөн агуулгаараа хоосон чанарыг буюу ертөнцийн мөн чанарыг тайлбарлаж байна. Иймд хоосон чанарыг эзэмших гэдэг нь энерги буюу эрчим хүчийг эзэмших явдал юм.

Иймд хоосон чанарыг ойлгож ухаарахад зөвхөн биет ба биет бусын хувьд бодит, хоосон гэж ялгах хангалтгүй байна. Хамгийн гол нь мөн чанар буюу шүтэн барилдлагаар үүсэх энергин чанарыг ойлгох нь нэн чухал юм. Өөрөөр хэлбэл, юмс үзэгдлийн гадаад чанар нь бодит, хоосон буюу үзэгдэх, үзэгдэхгүйн асуудал байхад дотоод чанар нь энерги буюу эрчим хүч юм.

Д.Равжаагийн

Хоосон гэгч ертөнц
Ертөнц ч хоосон

хэмээх мөрүүд нь хоосон бол бодит, бодит бол хоосон гэсэн утгыг илэрхийлээд зогсохгүй мөн бодит, хоосон хоёр зэрэгцэн оршдогийг ч давхар илэрхийлж байна. Энэ нь мөн чанараараа бүтээгүй бүхэн хоосон буюу өөрөөр хэлбэл бодит, хоосон хоёрын шүтэн барилдлагаар бүтээгүй бүхэн хоосон гэдгийг баталж нотолж байна.
Д.Равжаа "Ашдын мөр" судартаа "Сэтгэл хоосон боловч үзэгдлийн шүтэн барилдлага хуурмаггүйг мэдээрэй" гэж өгүүлсэн буй. Энэ нь энерги хоосон бус, бодит болохыг хэлж өгч байна. Энэ бүхнээс хоосон чанарыг ойлгож мэдэж, утгыг нь ухаарах явдал нэн бэрхтэй болох нь харагдаж байна.

Тав. Орчлон хоосон Чанараас бүтсэн нь

Д.Равжаа "Галуу хүн хоёр" харилцаа дуундаа

Үүлгүй байтал бороо орлоо
Үүсгэлгүй байтал утаа манарлаа
Үзсээр байтал хад болов
Өөрийн хийсэн алба болов
Үүлгүй бороог чинь хяруу гэнэ
Үүсгэлгүй утааг чинь манан гэнэ
Үзсэн хадыг чинь мөс гэнэ
Өөрийн чинь хийснийг үйл гэнэ

гэж өгүүлсэн бөгөөд үүгээрээ энэ орчлон бүхэлдээ хоосноос бүтсэн болохыг
илэрхийлээд "Ашдын мөр" шүлэгтээ

Эцэстээ хоосон чанараас биш бүхнийг

Худал хэмээн таниарай

гэж өгүүлснээр хоосноос бүтээгүй бүхэн худал болохыг нарийн тодорхой сургажээ.
Мөн "Тунгалаг уужим огторгуй" шүлэгтээ

Тунгалаг уужим огторгуй
Тод наран чимэгтэй
Хоосон чанарын агаар нь
Хотол үзэгдлийн чимэгтэй

гэж хоосон чанар нь орчлон ертөнцийг бүхэлд нь үүсгэн бүтээсэн түгээмэл гайхамшигт чанар болохыг магтан дуулжээ.
Тэрчлэн Д.Равжаа "Зүйл зүйлийн үзэгдэл" шүлэгтээ

Ургах тонилох хоёргүй
Хоосон чанар гайхамшиг

хэмээн өгүүлснээр хоосон чанар нь үүсэх, мөхөх хоёргүй мөнх чанар болохыг батлан өгүүлжээ.

Физикч, философич, доктор З.Бат-Отгон
sergegsuns.blogspot.com

Сэтгэгдэл бичих :: Найздаа илгээх ::